والپست چیست؟
وال پست (Wall Post) نوعی المان تقویتی در ساختمان است که برای اتصال دیوارهای غیرسازه‌ای (مانند دیوارهای جداکننده یا پیرامونی) به اسکلت اصلی ساختمان به کار می‌رود. هدف از اجرای وال پست، افزایش پایداری دیوارها در برابر نیروهای جانبی (مانند زلزله و باد) و جلوگیری از تخریب یا فروریزش آن‌ها در شرایط بحرانی است.
وال پست به معنی نگهدارنده دیوار در برابر نیروهای وارد بر آن است. در واقع هدف اصلی در اجرای والپست جلوگیری از تغییر شکل خارج از صفحه دیوارهای غیرسازه‌ای بوده و وال پست هیچ نقشی در تحمل بارهای ناشی از زلزله ندارد. به عبارت دیگر والپست مجموعه‌ای است که وظیفه مهار دیوارهای غیرسازه‌ای را بر عهده دارد و اجزای آن عبارتند از:
- وادار عمودی
- وادار افقی
- میلگرد بستر
- اتصالات
وادار عمودی و افقی چیست؟
وادار عمودی و افقی معمولا به نوع خاصی از تیرها یا ستون‌ها اشاره دارد که در سازه‌ها برای انتقال بار یا پشتیبانی از بخش‌های دیگر سازه استفاده می‌شود. این واژه‌ها به جهت قرارگیری و عملکرد سازه‌ای اشاره دارند:
- وادار عمودی: این نوع وادارها به صورت عمودی در سازه قرار می‌گیرند و بارهای وارد شده به دیوار یا دیگر اجزای ساختاری را به پایین انتقال می‌دهند. این نوع وادارها معمولا در دیوارهای باربر یا ستون‌ها استفاده می‌شوند.
- وادار افقی: به صورت افقی در سازه قرار می‌گیرد و معمولا برای تحمل وادارهای افقی می‌توانند در سقف‌ها، تیرها یا دیوارهای پیش‌ساخته افقی استفاده شوند.
ضوابط آیین‌نامه‌ای طراحی و اجرای وال پست
برخی از آیین‌نامه‌های مورد استفاده در طراحی و اجرای وال پست عبارتند از:
مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان در مورد وال پست
مطابق با بند 4-9-1-3 مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، می‌بایست تمام دیوارهای پیرامونی برای مقاومت در برابر زلزله به وسیله والپست یا وادارهای عمودی ایمن گردد. ضمن این که نحوه اتصال و الزام به اجرای وادار عمودی وال پست در این بند توضیح داده شده است.
مبحث ششم مقررات ملی ساختمان در مورد وال پست
رعایت ضوابط مبحث ششم قوانین ملی ساختمان نیز در مورد وال پست ضروری است.
مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان در مورد وال پست
همچنین در بند 8-3-1-11 مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان نیز در مورد اجرای وال پست مباحثی مطرح شده که بیشتر در مورد اتصال اجزای غیر سازه‌ای به اجزای سازه‌ای اشاره دارد.
بندهای 4، 5 و 6 قانون استاندارد 2800 استفاده از وال پست را در موارد زیر الزامی می‌داند. در این بندها آمده دیوارهایی که ارتفاع بیش از 1,8متر دارند، باید به خوبی مهار شوند. از جمله نکات اجرایی وال پست‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حداکثر طول مجاز هر دیوار غیرسازه‌ای که میان دو کلاف قائم قرار گرفته است نباید بیشتر از 6 متر یا 40 برابر ضخامت باشد.
- اگر تراز را از کف در نظر بگیریم، حداکثر ارتفاع دیوار غیرسازه‌ای 3,5 متر است.
- در تمام دیوارهای غیرسازه‌ای لبه‌های قائم باید مهار شوند.
- لبه‌های افقی دیوارهای غیرسازه‌ای چون در کل ارتفاع قرار ندارند؛ باید با کلاف‌های فولادی یا ناودانی‌های نمره 6 مهار شوند.
اتصال وال پست به تیر و ستون باید به گونه‌ای باشد که همزمان سختی لازم را تأمین کند و در عین حال اجازه حرکت نسبی دیوار را در برابر تغییرشکل‌های سازه بدهد. در برخی موارد، برای جلوگیری از تمرکز تنش، درزهایی با فوم یا مصالح انعطاف‌پذیر در محل اتصال وال پست به دیوار در نظر گرفته می‌شود. برای دیوارهایی که مستقیماً به کف متصل نیستند، می‌توان از وال پست‌های معلق با اتصالات مناسب استفاده کرد.
آموزش نکات مهم ضوابط اجرای وال پست
مقایسه اجرای وال پست به روش جدید و قدیمی
1. اتصال نبشی‌های سراسری به زیر تیر
در گذشته از نبشی‌های سراسری در کنار ستون با فاصله حدودا 5 سانتی متر از آن استفاده می‌شد و در قسمت بالایی به زیر تیر به صورت مستقیم یا غیرمستقیم متصل می‌شد. اما این اتصال در نزدیکی ستون، اتصال در ناحیه حفاظت شده تیر است که در مباحث لرزه‌ای هر گونه اتصال در این ناحیه توسط آیین‌نامه‌ها منع شده است. همچنین استفاده از نبشی‌کشی‌های سرتاسری کنار ستون باعث افزایش سختی سازه شده و با فرضیات اولیه طراحی سازه مغایرت دارد. با توجه به سختی این المان‌ها و اتصال آن‌ها به سازه، نیرو از سازه به نبشی‌ها منتقل شده و موجب کامنش نبشی‌ها می‌شود.
2. استفاده از میخ تفنگی جهت اتصال المان وال پست به اعضای بتنی
برخلاف ضابطه 819 که میخ‌های کاشت به صورت ضربه‌ای (میخ تفنگی) را مجاز دانسته است، پیوست 6 استاندارد 2800 آن را ممنوع اعلاام کرده است. یک پیشنهاد مناسب برای رعایت پیوست 6 استاندارد 2800 به کار بردن پیچ و رول پلاک است.
3. مهر کردن دیوار به زیر سقف یا تیر
انجام این کار برای سازه‌های بتنی و فولادی مناسب نبوده و موجب ترک در نازک کاری در اثر خیز تیر می‌شود. بدین منظور بایستی از دیتیل‌های پیوست 6 استاندارد 2800 استفاده کرد که علاوه بر در نظر گرفتن فاصله مناسب برای خیز تیر و پر کردن با مصالح تراکم پذیر، بایستی از اتصال کشویی برای وادارها و دیوار استفاده کرد.
تفاوت قیمت اجرای وال پست در روش جدید و روش قدیمی
بررسی پروژه‌های ساختمانی بسیار نشان می‌دهد که با توجه به وسعت و متراژ پروژه هزینه اجرای والپست به شیوه سنتی در مقابل شیوه قدیمی (نبشی کشی سراسری)، 20 الی 30 درصد کمتر است.
اهداف طراحی و عملکردی در اجرای صحیح وال پست
- استحکام و پایداری: والپست باید قادر باشد بارهای وارد شده به دیوار را به طور یکنواخت توزیع کند و از ترک خوردگی و آسیب‌دیدگی دیوار جلوگیری کند.
- مقاومت در برابر نیروهای جانبی: در شرایطی مانند باد، زلزله یا سایر نیروهای جانبی، وال پست‌ها باید بتوانند فشارهای وارد بر دیوار را مهار کرده و از انحراف یا تخریب جلوگیری کنند.
- مقاومت در برابر نیروهای جانبی: والپست‌ها باید بتوانند فشارهای وارد بر دیوار را مهار کرده و از انحراف یا تخریب جلوگیری کنند.
- پیشگیری از تغییرات ابعادی دیوار: به دلیل انبساط و انقباض مصالح، والپست باید در برابر تغییرات ابعادی ناشی از این عوامل مقاوم باشد.
- کاهش ترک خوردگی: یکی از اهداف اصلی والپست جلوگیری از ایجاد ترک‌ها در دیوار است که به علت انقباض، نشست یا فشارهای دیگر رخ می‌دهد.
- ساده سازی مراحل اجرایی: طراحی والپست باید به گونه‌ای باشد که نصب آن آسان باشد و نیاز به تعمیرات و نگهداری کمتری داشته باشد.
محدودیت‌های ابعادی در اجرای وال پست و تیرک
مطابق با پیوست ششم استاندارد 2800 در صورتی که طول دیوار از 4 متر در دیوارهای داخلی و خارجی بیشتر شود، از عضو قائم (وادار یا وال پست) با مقطع فولادی یا بتنی به عنوان تکیه گاه جهت مهار خارج از صفحه دیوار و اجزای مسلح کننده آن استفاده می‌شود. همچنین در دیوارهای با ارتفاع بیش از 3,5 متر باید با استفاده از عضو افقی (تیرک) با مقطع فولادی یا بتنی ارتفاع آزاد دیوار را کاهش داد. برخی از مهندسین مطابق مبحث 8 مقررات ملی ساختمان معتقدند که در دیوارهای داخلی با طول کمتر از 1,5 متر، می‌توان از اجرای وادار انتهایی صرف نظر کرد. در شکل زیر موارد ذکر شده به صورت شماتیک توضیح داده شده است.
لزوم استفاده از رابیتس و پشم سنگ ضد رطوبت روی وال پست
با قرار دادن وادارهای افقی و قائم در دیوارها، ناهماهنگی‌ای میان مصالح بنایی و فولاد به وجود می‌آید. با بروز اختلاف دما، تغییر طول هر کدام از این المان‌ها متفاوت بوده و همین باعث به وجود آمدن ترک در محل نازکاری وال پست‌ها می‌شود. به همین دلیل می‌توانید قبل از اجرای نازک کاری روی وادارها رابیتس بکشید تا مانع ایجاد ترک در مرزها شوید.
استفاده از میلگرد بستر در والپست
میلگرد بستر المان فولادی است که در بند بستر قرار می‌گیرد. مسلح کردن دیوار می‌تواند با استفاده از میلگرد بستر انجام شود. میلگرد بستر می‌تواند به صورت نردبانی، خرپایی یا مشبک مورد استفاده قرار گیرد.
مزایای استفاده از میلگرد بستر چیست؟
در دیوارهایی که عملکرد آن‌ها مانند دال دو طرفه است یا دیوار دهانه افقی است، میلگرد بستر موجب بهبود عملکرد خمشی دیوار می‌شود. در واقع میلگردهای بستر مدفون در ملات مانند یک تیر بتنی با ضخامت کم هستند.
با توجه به این که میلگردهای بستر در راستای افقی قرار داده شده‌اند، در دیوارهای دهانه قائم میلگردهای بستر به صورت مستقیم در بهبود مقاومت خمشی تاثیر نخواهند داشت ولی با توجه به بهبود عملکرد داخل صفحه دیوار و کاهش ترک‌های احتمالی، به صورت غیرمستقیم مقاومت خمشی خارج از صفحه دیوار دهانه قائم را افزایش خواهند داد. در واقع مقاومت کلی دیوار حاصل اندرکنش مقاومت داخل و خارج صفحه توام است. یعنی آسیب دیدگی دورن دیوار می‌تواند منجر به کاهش مقاومت خارج از صفحه دیوار شود.
مزایای مهم به کارگیری میلگردهای بستر را می‌توان به صورت زیر جمع بندی کرد:
- افزایش مقاومت و شکل پذیری خمش خارج از صفحه دیوار
- افزایش مقاوم برشی داخل صفحه دیوار
- کنترل عرض و فواصل ترک‌ها ناشی از جمع شدگی تغییر شکل‌های حرارتی
- افزایش انسجام دیوار در حین زلزله و جلوگیری از فروریزش خارج از صفحه
- برقرار اتصال مکانیکی برای نمای بنایی مانند آجری یا سنگی
قطعات اتصال در اجرای والپست
در این قسمت به بررسی اتصال دیوار به المان‌های کناری، فوقانی و تحتانی خواهیم پرداخت که می‌تواند ستون، دیوار برشی، تیر، سقف یا کف باشد. یکی از انواع اتصالات، اتصال دیوار به سقف یا تیر است. در این مورد دیوار در جهت خارج از صفحه توسط ناودانی یا دو نبشی مهار شده و در راستای داخل صفحه اتصال کشویی (لغزشی) دارد. نوع دیگر اتصال، اتصال دیوار به ستون یا دیوار برشی است که در این مدل اتصال لبه قائم دیوارها به ستون‌ها یا دیوارهای برشی ساختمان یا هر عضو قائم سازه‌ای دیگر در سازه‌ها باید به نحوی اجرا شود که مانعی در برابر جابجایی نسبی ایجاد نکنند.
از جمله دیگر اتصالات می‌توان به اتصال جداشده با قلاب با پوشش جداکننده، اتصال جدا شده با گیره‌های اتصال و اتصال جدا شده با ناودانی یا جفت نبشی اشاره کرد.
بخشی از وظایف مهندس ناظر در اجرای وال پست
- ناظر باید قبل از بتن ریزی نسبت به جانمایی پلیت‌ها در سقف، تیر، ستون و یا دیوار برشی اطمینان حاصل کند. در صورت فراموشی جانمایی پلیت‌ها، از روش میخ‌های کاشت با کاشت چرخشی استفاده خواهد شد.
- حتما قبل از جوشکاری وادارها، ابعاد داخلی ساختمان اندازه‌گیری شوند تا بعد از دیوارچینی، این مورد دردسرساز نشود.
- قطعات اتصال و وادارهای نصب شده باشد چک شوند تا مساحت ساختمان کم یا زیاد نشود، به ویژه در راه پله‌ها. چرا که در صورت تخلف در ابعاد راه پله، شهرداری جریمه سنگینی برای شما در نظر می‌گیرد.
- در اتصال کشویی، نبشی‌های نگهدارنده وادار عمودی هرگز به وادار جوش نشوند.
- وادارهای افقی هرگز به المان‌های سازه‌ای قائم متصل نشوند و تکیه گاه آن‌ها با استفاده از نشمین تامین شود.
نتیجه‌گیری
وال پست‌ها نقش کلیدی در افزایش ایمنی و پایداری دیوارهای غیرسازه‌ای دارند و اجرای صحیح آن‌ها می‌تواند از خسارات جانی و مالی در زمان زلزله یا بارهای جانبی جلوگیری کند. طراحی و اجرای آن باید بر اساس استانداردها و اصول مهندسی انجام شود تا عملکرد مناسبی در برابر نیروهای وارده داشته باشد.
در صورت تمایل به دریافت مشاوره در خصوص انجام پروژه‌های ساختمانی فرم زیر را کامل کنید تا کارشناسان ما در اسرع وقت با شما تماس بگیرند
